Tekstilde bir dünya markası yok, çünkü…
Ekonomist Mahfi Eğilmez, Türkiye’nin teşvik sisteminin mevcut yapısını eleştirerek, dünya markası yaratabilmek için köklü reformlar yapılması gerektiğini vurguladı.
Eğilmez, kişisel bloğunda yer alan makalesinde teşviklerin seçici ve denetlenebilir olmasının önemine dikkat çekerken, Güney Kore modelinin örnek alınmasını önerdi.
Teşvik sisteminin mevcut durumu
Türkiye’de uygulanan teşvik sistemi, genel, bölgesel, stratejik, öncelikli yatırımlar ve proje bazlı olmak üzere 5 kategoride ele alınıyor. Bu sistem, KDV istisnası, vergi indirimleri, sigorta primi desteği ve enerji yardımları gibi çeşitli destekleri kapsıyor. Ancak Eğilmez, bu kapsamlı teşviklere rağmen cari açıkta ciddi bir azalma olmadığını ve yüksek teknolojili ürün ihracatının artmadığını belirtti.
Başarısızlığın nedenleri
Teşviklerin genel olması ve belirli alanlara odaklanılmaması.
Firmaların performanslarının düzenli olarak denetlenmemesi.
Siyasal nedenlerle dağıtılan desteklerin sürdürülebilir olmaması.
Çözüm önerileri
Eğilmez, Türkiye’nin teşvik sistemini Güney Kore modeline göre revize etmesi gerektiğini ifade etti. Bu modelin temel dayanakları şunlar:
Seçici ve Yoğun Teşvikler: Dünya ile rekabet edebilecek alanlar (yapay zeka, biyoteknoloji, yeşil enerji vb.) belirlenmeli ve bu alanlardaki başarılı firmalara odaklanılmalı.
Sıkı Denetim ve Takip: Teşvik alan firmaların performansı izlenmeli, tıkanıklıklar giderilmeli, hedefe ulaşamayanların destekleri kesilmeli.
İhracat ve Ar-Ge Odaklı Destekler: Katma değeri yüksek ürünlerin ihracatı teşvik edilmeli.
Şeffaflık: Teşvik uygulamaları ve sonuçları kamuoyuyla paylaşılmalı.
Güney Kore örneği
Güney Kore, seçtiği sınırlı sayıda firma (Samsung, LG, Hyundai gibi) üzerinden uyguladığı teşvik modeliyle bu şirketleri dünya markası haline getirmeyi başardı.
Türkiye’nin ise 200 yıldır tekstil sektöründe bile bir dünya markası çıkaramadığına dikkat çeken Eğilmez, şu tespiti yaptı:
“Türkiye bugüne kadar doğru bir teşvik politikası izleyemedi. 200 yıldır içinde bulunduğu tekstil sektöründe bu kadar süre içinde dünya markası yaratamayan ender ülkelerden birisi konumunda kalmaya devam etti. Bunun nedenlerinden birisi teşviklerin seçici değil siyasal nedenlerle genel tutulması olmuştur. Bu yaklaşımı değiştirmediğimiz sürece dünya markası yaratmamız mümkün görünmüyor.”